|
Ek-I
TEMEL GÜVENLİK GEREKLERİ
ÖN İNCELEMELER 1. Basınçlı ekipman hakkında bu Ekte listelenmiş olan temel gereklerden ortaya çıkan yükümlülükler aynı zamanda, aynı tehlikenin bulunduğu donanımları da içerir. 2. Bu Yönetmelikte bildirilen temel gerekler zorunludur. Bu temel gereklerde ortaya konulan zorunluluklar, sadece, söz konusu olan basınçlı ekipman imalatçısı tarafından belirlenebilen işletme şartlarına ve öngörülen risklere uygun olarak kullanılması halinde geçerlidir. 3. İmalatçı, kendi ekipmanındaki basınçtan dolayı, ortaya çıkabilecek tehlikeleri değerlendirmek yükümlülüğü altındadır. İmalatçı bu değerlendirme sonuçlarını dikkate alarak ekipmanı tasarlar ve imal eder. 4. Temel güvenlik gerekleri, yüksek seviyede sağlık ve güvenlikle ilgili teknik ve ekonomik nedenleri olduğu kadar tasarım ve imalat aşamasındaki uygulamaları ve teknolojinin son halini dikkate alacak şekilde yorumlanır ve uygulanır.
1. GENEL 1.1. Basınçlı ekipman, mantıklı öngörülebilir şartlarda veya imalatçının kullanım talimatlarına uygun bir şekilde hizmete sokulduğunda, güvenliğini sağlayacak şekilde tasarımlanır, imal edilir, kontrol edilir ve kurulur. 1.2. İmalatçı, en uygun çözümü seçerken, aşağıda bildirilen şartları sırasıyla uygular: - Uygulanabildiği oranda tehlikeleri yok eder veya azaltır. - Giderilemeyen tehlikelere karşı uygun koruma tedbirleri alır. - Gerektiğinde, kullanıcıları tehlikelere karşı bilgilendirilir ve kurma ya da kullanım sırasında bu riskleri azaltmak için özel tedbirlerin alınması hususunu belirtir. 1.3. Yanlış kullanım olasılığı varsa veya açıkça bu durum öngörülebiliyorsa basınçlı ekipman bu yanlış kullanımdan doğacak tehlikeyi önleyecek şekilde tasarımlanmak zorundadır veya bu mümkün değilse basınçlı ekipmanın bu şekilde kullanılamayacağına ilişkin uygun uyarıları verir.
2. TASARIM 2.1. Genel Basınçlı ekipmanın amaçlanan ömrü süresince güvenli olmasının garantilenmesi için bütün faktörleri göz önünde bulundurularak basınçlı ekipman uygun bir şekilde tasarımlanır. Tasarım, kapsamlı yöntemler kullanılarak bütün hatalara karşı yeterli güvenlik payı olan, uygun güvenlik katsayısını içerir. 2.2. Yeterli Dayanım için Tasarım 2.2.1. Basınçlı ekipman amaçlanan kullanımına uygun yüklemelere ve öngörülebilen çalışma koşullarına uygun olarak tasarlanır. Özellikle aşağıdaki etkenler hesaba katılır: - İç/dış basınç. - Çevre ve işletme sıcaklığı. - İşletme ve test koşullarında statik basınç ve içeriğin kütlesi. - Trafik, rüzgar ve deprem yükü. -Taşıma, bağlantılar, boru donanımı ve benzeri. gibi durumlardan kaynaklanabilen karşı kuvvetler ve momentleri. - Korozyon ve aşınma, yorulma ve benzeri. - Kararsız olan akışkanların bileşiminin bozulması. Aynı zamanda oluşabilecek çeşitli yükler, eş zamanlı oluşma ihtimalleri göz önünde bulundurularak dikkate alınır. 2.2.2. Yeterli dayanım için tasarım aşağıdakileri içerir: - Genel bir kural olarak 2.2.3 maddesinde tanımlanan hesaplama modeli ve gerektiğinde desteklemek için madde 2.2.4 maddesinde tanımlanan deneysel tasarım metodu ile veya. - Ürünün izin verilebilir maksimum basıncı PS ile V çarpımı, 6000 bar x litreden daha az veya ürünün PS x DN çarpımı 3000 bar dan daha az ise hesaplama olmadan deneysel tasarım metodu ile madde 2.2.4 maddesinde tanımlandığı gibi yapılır. 2.2.3. Hesaplama Yöntemi a) Basınç sınırlaması ve diğer yükleme hususları Basınçlı ekipman için izin verilebilen gerilim, çalışma koşullarında öngörülebilen makul arıza şekli dikkate alınarak sınırlandırılır. Bu noktada, güvenlik katsayısı imalatta gerçek işletme şartları, gerilmeler, hesaplama modelleri ve malzemenin özellikleri ile ortaya çıkan her belirsizliği tamamen yok etmek için uygulanır. Bu hesaplama metotları, 7 inci bölümdeki gerekleri ile birlikte, gereken her yerde, yeterli güvenlik payı temin eder. Belirtilen gerekler, uygun olan yerlerde, diğerlerine ek olarak ya da diğer yöntemlerle birlikte, aşağıdaki yöntemlerden biri uygulanarak sağlanabilir: - Formüle göre tasarım. - Analize göre tasarım. - Kırılma mekaniklerine göre tasarım. b) Dayanım İlgili basınçlı ekipmanın dayanım gücünü oluşturmak için uygun tasarım hesapları kullanılır. Özellikle: - Hesaplama basınçları izin verilebilen maksimum çalışma basıncından daha az olamazı ve statik buhar basıncı ile dinamik sıvı basıncı ve kararsız akışkanların bozulmaları hesaba katılır, bir kabın ayrı basınçlı haznelere ayrıldığı durumlarda parçaların ayrışma duvarları, bitişik parçanın mümkün olan en düşük basıncına bağlı olarak azami mümkün olan parça basıncına göre tasarlanır. - Hesaplanan sıcaklıklar uygun güvenlik payını içerir. - Tasarım, ekipmanın öngörülen işletme koşulları altında meydana gelebilecek olan bütün muhtemel ısı ve basınç birleşimlerini göz önünde bulundurur. - Maksimum gerilmeler ve en yüksek gerilme yığılması güvenlik sınırları içerisinde olur. - Basınçlı kısmın hesaplamasında, 4 üncü bölümde belirtilen uygun güvenlik faktörleri ile birlikte verilen koşullar dikkate alınarak, belgelendirilmiş bilgilere dayanılarak, malzemenin özelliklerine uygun değerlerden faydalanılır. Göz önüne alınacak malzeme karakteristikleri aşağıdakileri içerir: - Akma dayanımı, % 0,2 veya hesaplanan sıcaklıktaki yaklaşık % 1,0 uzama sınırı gerilmesi. - Çekme dayanımı. - Zamana bağlı dayanım, örneğin; sürünme dayanımı. - Yorulma. - Elastiklik modülü (Young modülü). - Uygun miktarda plastik gerilme özelliği. - Çentik darbe dayanımı. - Kopma dayanıklılığı. - Malzeme özelliğine bağlı olarak uygun kaynak faktörü seçilir. Örneğin: tahribatsız test türü, malzemenin kaynağı ve çalışma şartları göz önünde bulundurulur. - Tasarımda ekipmanın öngörülen kullanımında tüm ilgili zayıflatıcı etkiler (Örneğin: korozyon, esneme, yorulma) ve ekipmanın ömrü ile ilgili tasarımın belirli düzenlemeleri dikkate alınır. 3.4 maddesinde anlatılan malzemenin ömrü ile ilgili tasarımın belirli düzenlemeleri dikkate alınır. Örneğin: - Sürünme için: belirli sıcaklıkta işletme süresi tasarımı. - Yorulma için: belirli gerilme seviyesinde yük tekrarı sayısı tasarımı. - Korozyon için: korozyon ilavesi tasarımı. c) Kararlılık durumu Hesaplanan kalınlığın uygun yapısal kararlılığa izin vermediği durumlarda, nakliye ve işleme tarzı riskleri dikkate alınarak durum düzeltmesi için gerekli tedbirler alınır. 2.2.4. Deneysel tasarım metodu Ekipmanın tasarımı, bütün olarak veya kısmi olarak bir örneği veya kategorisi üzerinde yapılan, uygun bir test programı ile geçerliliği onaylanabilir. Testten önce test programı açıkça tanımlanır ve eğer varsa uygunluk değerlendirmesi modülünden sorumlu Onaylanmış Kuruluş tarafından kabul edilir. Bu program test şartlarını ve kabul edilme veya ret kriterlerini tanımlar. Testten önce, test edilmesi gereken ekipmanı oluşturan malzemelerin temel özellikleri ve boyutlarının gerçek değerleri ölçülür. Test sırasında, gerektiği yerde, basınçlı ekipmanın kritik bölgelerinin, uzama ve gerilimlerinin yeterli hassaslıkta ölçülüp kaydedebilen aletler ile gözlenebilmesi mümkün olması sağlanır. Test programı aşağıdakileri içerir: a) Basınç dayanım testinin amacı, belirlenen bir güvenlik payı ile izin verilebilir maksimum basınçta, malzemenin kayda değer bir sızdırma veya belirlenen bir aralığı aşan deformasyon olmadığını tespit etmektir. Test basıncı, tasarım amaçlı kullanılan değerlerle, test koşulları altında ölçülen malzeme karakteristiği değerleri ile geometrik değerler arasındaki farklılıklar esasına göre belirlenir, test ve tasarım sıcaklığı arasındaki farklılıklar hesaba katılır. b) Sürünme veya yorulma riskinin olduğu yerde, ekipman için çalışma koşulları esasına göre belirlenmiş uygun testler tanımlanır. Örneğin, belirtilen sıcaklıklarda tutmak, belirlenen gerilme seviyesindeki yük tekrarı ve benzeri. c) Gerektiğinde, madde 2.2.1 de bildirilen, örneğin, korozyon, dış hasar ve benzeri gibi diğer faktörlerle ilgili testler. 2.3. Güvenli kullanım ve çalışma sağlamak için şartlar Basınç ekipmanı için belirlenmiş olan çalışma metodu, ekipmanın çalışmasında öngörülebilen makul riskleri engellemeye uygun olur. Aşağıdakiler özel olarak dikkate alınır: - Kapaklar ve delikler. - Basınç güvenlik valfinin tehlikeli basıncı boşaltımı. - Bir basınç veya vakum mevcutken fiziksel girişleri önleme cihazları. - Tasarlanan kullanımı göz önünde bulunduran yüzey sıcaklığı. - Kararsız olan akışkanların bileşiminin bozulması. Özellikle, bir giriş kapağı yerleştirilmiş basınçlı ekipmanda, kapak açılırken herhangi bir tehlike arz etmemesini kolayca temin etmek için otomatik veya el ile çalışan bir alet ile donatılır. Ayrıca, kapağın çabuk açıldığı durumlarda, basınçlı ekipman akışkan basıncının veya sıcaklığının tehlike arz ettiğinde hemen açılmayı önleyecek bir cihaz ile donatılır. 2.4. Muayene araçları a) Basınçlı ekipmanlar, güvenliği sağlayan bütün gerekli incelemelerin tatbik edilebileceği gibi tasarlanır ve yapılır. b) Basınçlı ekipmanın güvenliğini ve bu güvenliğin sürekli olduğunu inceleyebilmek için fiziksel olarak içine giriş yapılabilir ve bu giriş güvenli ve ergonomik olur. c) Basınçlı ekipmanın güvenlik koşullarını temin etmek için aşağıdaki durumlarda başka araçlar da uygulanabilir: - Fiziksel olarak içeri girişleri engelleyecek kadar küçük olma durumları veya - Basınçlı ekipmanın açılmasının iç kısmı kötü etkilediğinde veya - İçerik maddesinin, basınçlı ekipmanın yapıldığı malzemeye ve basınç düşürücü mekanizmaya zararlı olmadığı belirlendiğinde ve herhangi bir zayıflatıcı iç etkinin söz konusu olmadığında. 2.5. Boşaltma ve hava/gaz alma araçları yolları Gerektiğinde, basınçlı ekipmanın havasının alınması ve boşaltılması için aşağıdaki şekilde yeterli düzenle donatılır: - Su vuruntusu, vakum çökmesi, korozyon ve kontrolsüz kimyasal reaksiyonlar gibi zararlı etkilerden kaçınılır, etkileri önlemek için bütün işletme ve test kademeleri, özellikle basınç testi, dikkate alınır. - Temizlik, muayene ve bakımın güvenli bir şekilde yapılmasına izin verilir. 2.6. Korozyon ve diğer kimyasal zararlar Gerektiğinde, tasarlanan ve önceden görülebilen makul ölçülerde, korozyon veya diğer kimyasal zararlara karşı yeterli dikkat veya koruma temin edilir. 2.7. Aşınma Korozyon veya aşındırmanın fazla olduğu durumlarda aşağıdaki hususları dikkate alan yeterli tedbirler alınır: - Uygun tasarımla o etki mümkün olduğu kadar azaltılır, örneğin; ilave malzeme kalınlığı ya da kaplama maddesi veya astar kullanarak. - En çok etkilenmiş olan parçaların değiştirilmesine izin verilir. - Sürekli güvenli kullanım için gerekli ölçümlere, 3.4 maddesinde belirtilen tedbirlere dikkat çekilir. 2.8. Donanımlar Donanımlar, aşağıdaki şartları taşıyacak şekilde tasarlanır: - Donanımı oluşturan parçalar işlevlerini güvenli olarak yapacak tarzda uygun şekilde bir araya getirecek şekilde olur. - Bütün parçalar uygun bir şekilde birleştirilmiş ve uygun tarzda monte edilmiş olur. 2.9. Doldurma ve boşaltmaya ilişkin hükümler Uygun olduğu yerlerde, basınçlı ekipman aşağıda belirtilenler gibi tehlikeleri dikkate alarak güvenli bir şekilde doldurma ve boşaltma yapabilecek aksesuarlarla veya söz konusu bağlantıların yapılabileceği şekilde donatılmış olarak tasarlanır. a) Doldururken: - Aşırı doldurma veya aşırı basınç için, özellikle doldurma oranı ve referans sıcaklığındaki buhar basıncı dikkate alınır. - Basınçlı ekipmanın kararsızlığı dikkate alınır. b) Boşaltırken; basınç altında tutulan akışkanın kontrolsüz boşaltılması dikkate alınır. c) Doldururken veya boşaltırken; güvensiz bağlantı ve bağlantının kesilmesi dikkate alınır. 2.10. Basınçlı ekipmanın müsaade edilebilen değerleri geçmesine karşı korunması Öngörülebilen makul koşullar altında, izin verilen değerlerin aşılması durumunda, basınçlı ekipmanın montajlı ayrı bir koruyucu cihazla korunması tasarlanmamışsa uygun korunma donanımları ile korunma sağlanır veya buna izin verilir. Uygun ekipman veya donanım teçhizatın veya montajın bilinen karakteristikleri göz önüne alınarak kararlaştırılır. Uygun koruyucu ekipman veya donanım aşağıdakileri kapsar: a) 2.4 maddesinde tanımlanan güvenlik aksesuarları. b) Uygun olan yere, gösterge ya da basınç aletini izin verilebilen limitte tutmak için elle veya otomatik olarak gerekli tedbirin alınmasını sağlayacak alarm gibi izleme veya gözlem sisteminin yerleştirilmesi. 2.11. Güvenlik aksesuarları 2.11.1. Güvenlik aksesuarları: - Gerektiği yerde cihazların bakım ve test gereklerini dikkate alarak, amaçlanan görevlerine uygun ve sağlam tasarlanır. - Şayet güvenlik fonksiyonu bir başka fonksiyondan etkilenmiyorsa, diğer fonksiyonlardan bağımsız olur. - Uygun ve sağlam bir koruma elde etmek için uygun tasarım prensiplerine uyar. Bu ilkeler, özellikle, tedbirli tarz yöntemi, aşırılık, farklılık ve otomatik tanıyı kapsar. 2.11.2. Basıncı sınırlandıran cihazlar Bu cihazlar, basıncın sürekli olarak izin verilebilen basıncı (PS) aşmayacak şekilde tasarlanır; ancak, gerektiğinde 7.3 maddesinde belirtilen özelliklere uygun olarak kısa süreli basınç dalgalanmasına izin verilebilir olur. 2.11.3. Sıcaklık izleme cihazları Bu cihazlar, güvenlik açısından ölçme fonksiyonları ile uyumlu ve yeterli sürede cevap alınabilecek özellikte olur. 2.12. Dış ortamdaki yangın Gerekli yerlerde basınçlı ekipman öyle tasarlanır ve uygun olduğu yerlerde uygun aksesuarlar ile donatılır veya ona uygun bağlantılar ile donatılır, bir dış yangın durumunda zararı sınırlama gereklerini, özellikle amaçlanan kullanım süresi de göz önüne alarak karşılar.
3. İMALAT 3.1. İmalat prosedürleri İmalatçı, tasarım aşamasındaki hükümlerin yeterli uygulamasını sağlamak için özellikle aşağıda belirtilen uygun teknik ve ilgili yöntemleri uygular. 3.1.1. Bileşim parçalarının hazırlanması Bileşim parçalarının hazırlanması (Örneğin: şekil verme ve pah kırma). basınçlı ekipmanın güvenliğinde noksanlıklara veya çatlaklara veya muhtemel zararlı mekanik özellik değişimlerine yol açmaz.) 3.1.2. Sabit bağlantı Sabit bağlantılar ve bitişik bölgeler, ekipmanın güvenliği için her türlü yüzey ve iç hatalardan arındırılmış olur. Sabit birleşimlerin özellikleri, tasarım hesaplamasında ilgili başka özel değerler özellikle dikkate alınmamışsa, birleştirilecek malzemeler için belirlenmiş olan minimum özellikleri karşılar. Basınçlı ekipman için, ekipmanın basınç direncine yardımcı olan parçaların sabit bağlantıları ve onlara doğrudan takılmış olan parçaların birleştirilmeleri, uygun işlem yöntemlerine göre vasıflı personel tarafından yapılır. II. III. ve IV. Kategorideki basınçlı ekipman için işlem yöntemleri ve personel, imalatçıların seçeceği, tanınmış üçüncü taraf kuruluşu tarafından onaylanır. bu: - Onaylanmış Kuruluş veya - 23 üncü maddede belirtildiği gibi, tanınmış üçüncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşu olabilir. Bu onayların gerçekleştirilebilmesi için tanınmış üçüncü taraf kuruluş, uygun uyumlaştırılmış standartta belirtilen incelemeler ve testler veya benzer eşdeğer incelemeler ve testler uygular ya da uygulatır. 3.1.3. Tahribatsız testler Basınçlı ekipman ve donanımlar için sabit birleştirmelerin tahribatsız testleri uygun nitelikteki personel tarafından yapılır. Kategori III ve IV sınıfı basınçlı ekipman için personel 23 üncü maddede belirtildiği gibi tanınmış üçüncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşunca onaylanır. 3.1.4. Isıl işlem Malzeme özelliğinin, üretim işlemleri sırasında, basınçlı ekipmanın güvenliğini zayıflatacak bir ölçüde, değişme riski varsa, üretimin uygun aşamasında uygun bir ısıl işlem uygulanır.
3.1.5. İzlenebilirlik Ekipmanın basınca maruz kalan parçalarının üretildiği malzemeyi tanımlamak için, uygun yöntemlerle, satın alınan malzemenin gelişinden başlayarak, üretim esnasında ve son deneye kadar izlemeyi sağlayacak uygun yöntemler kurulur ve devam ettirilir. 3.2. Son değerlendirme Basınçlı ekipman aşağıda tanımlandığı gibi bir son değerlendirmeye tabi tutulur. 3.2.1. Son muayene Basınçlı ekipman görsel olarak ve bu Yönetmelikteki gereklere uygunluğunun incelenmesi yoluyla bir son muayeneye tabi tutulur. İmalat sırasında uygulanan testler dikkate alınır. Güvenlik yönünden gerekli olduğu durumlarda son muayene imalat sırasında uygun olan yerde (son muayene sırasında uzun inceleme mümkün olmadığı yerlerde) ekipmanın her parçası için içeriden ve dışarıdan yapılır. 3.2.2. Dayanıklılık testi Basınçlı ekipmanın son değerlendirmesi, basınç yönünden de bir test içerir. Bu uygun olduğu yerde hidrolik basınç testi şeklinde olur ve gerektiğinde 7.4 maddesinde bildirilen değerde veya en azından eşit değerde olur. I. kategori seri üretilen basınçlı ekipman için bu test istatistiksel olarak yapılabilir. Hidrostatik basınç testinin zararlı veya elverişsiz olduğu durumlarda, belirlenen değerlerde başka testler uygulanabilir. Hidrostatik testten başka testler için, ilave tedbirler. örneğin; Tahribatsız muayene veya eşdeğer başka geçerli yöntemler, bu testler yapılmadan önce uygulanır. 3.2.3. Güvenlik cihazlarının muayenesi Donanımlar için son değerlendirme, 2.10 maddesinde belirtilen gereklere tam uyumlu olarak kontrol edilmesi tasarlanan güvenlik cihazlarının kontrolünü de kapsar. 3.3. İşaretleme ve etiketleme 21 ve 22 nci maddelerde belirtilen CE işaretine ve 9 uncu maddenin altıncı fıkrası ve 11 inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca sağlanacak bilgilere ilaveten aşağıdaki bilgiler de verilir: a) Tüm basınçlı ekipmanlar için: - İmal yılı. - Basınçlı ekipmanın tipi, seri veya parti tanımlaması ve seri numarası gibi. - Gerekli izin verilebilen maksimum/minimum sınırları. b) Basınçlı ekipmanın türüne bağlı olarak, güvenli kurulum, işletme veya kullanım, bakım ve periyodik muayenesi için gerekli bilgiler aşağıdaki gibidir: - Basınçlı ekipmanın litre cinsinden hacmi V. - Boru donanımı için standart çapı, DN. - Bar cinsinden uygulanan test basıncı PT ve tarihi. - Güvenlik aletinin ayar basıncı, bar olarak. - Basınçlı ekipmanın çıkış gücü kW. - Uygulanan gerilim V (volt). - Amaçlanan kullanımı. - Dolum oranı kg/L. - Kg olarak maksimum doldurma kütlesi. - Dara ağırlığı kg. - Ürün grubu. c) Gerektiği yerlerde tecrübelere göre oluşabilecek yanlış kullanıma dikkat çekmek için basınçlı ekipmana iliştirilmiş uyarılar. (a), (b) ve (c) bentlerinde bildirilen bilgiler basınçlı ekipmanın üzerinde aşağıdaki istisnalarla birlikte sıkı bir şekilde tutturulan bir bilgi plakası ile verilir: - Gerektiğinde, aynı donanım için tasarlanmış olan, boru parçaları gibi ayrı parçalara tekrar işaretleme yapılmasını önlemek için, uygulanabilen yere, uygun belgelendirme sistemi kullanılabilir. - Basınçlı ekipmanın çok küçük olması halinde, örneğin; Aksesuarlar, bu bilgiler, basınçlı ekipmana bir etiket ile tutturulabilir. - Doldurulacak miktar ve (c) bendinde bahsedilen uyarılar için uygun süre, okunabilir kalmaları sağlamak kaydıyla etiketleme veya diğer yeterli araçlar kullanılabilir. 3.4. İşletim talimatları a) Basınçlı ekipman kullanıcı için, mümkün olduğu kadar aşağıdakilerle ilgili bütün gerekli güvenlik bilgilerinin bulunduğu talimatlar ile birlikte piyasaya sunulur: - Çeşitli parçalarının montajını içeren basınçlı ekipmanın kurulması. - Hizmete sunulması. - Kullanımı. - Kullanıcı kontrollerini içeren bakım. b) 3.3 maddesine göre basınçlı ekipmana iliştirilen bilgiler kullanım talimatlarında seri numarası yazılmaksızın belirtilir ayrıca uygun teknik dosyayı çizimleri ve diyagramları ve bu talimatları anlaşılır kılacak tüm esasları kapsar. c) Uygun olursa, bu talimatlar 1.3 maddesine göre yanlış kullanım nedeniyle olabilecek riskleri içerir ve 2.2.3 maddesinde belirtilen tasarımla ilgili önemli hususlar hakkında bilgi verir.
4. MALZEMELER Basınçlı ekipmanın üretimi için kullanılacak malzemeler değiştirilmesi öngörülmedikçe programlanan ömrü süresince bu tür uygulama için uygun olur. Kaynak malzemeleri ve diğer bağlantı malzemeleri yalnızca 4.1, 4.2.a ve 4.3 maddelerindeki ilgili gerekleri ve birbirinden farklı iki yapıyı birleştirmeye uygun olur. 4.1. Basınçlı parçaların malzemeleri: a) Öngörülen bütün işletme koşullarına ve test şartlarına uygun özellikte ve özellikle yeterli dayanım ve şekil vermeye uygun olur. Gerektiği yerde malzemenin karakteristiği 7.5 maddesinin gerekleriyle uyumlu olur. Ayrıca, gerekli durumlarda gevrek tip kırılmaları önlemek için özellikle malzeme seçimine özen gösterilir, özel nedenlerden dolayı kırılgan malzeme kullanılması gerekiyorsa uygun tedbirler alınır. b) Basınçlı ekipmanın içerdiği sıvıya karşı yeterli kimyasal direnci olur; işletme güvenliği için gerekli kimyasal ve fiziksel özellikler, ekipmanın programlanan ömründen dolayı önemli bir şekilde etkilenmez. c) Yaşlanmadan kayda değer ölçüde etkilenmez. ç) Tasarlanan işlem yöntemleri için uygun olur. d) Bir araya getirilen, çeşitli malzemelerin seçiminde kayda değer istenilmeyen etkilerden kaçınılır. 4.2. Basınçlı ekipmanın imalatçısı a) 2.2.3 maddesindeki tasarım hesapları için gereken değerleri ve 4.1 maddesinde geçen malzemelerin temel özellikleri ve işlemleri uygun bir şekilde tanımlanır, b) İmalatçı uygunluğa ilişkin diğer teknik belgelendirme sisteminde aşağıdaki hususlardan biriyle Yönetmeliğin malzemelere ilişkin özelliklerini sağlar; - Uyumlaştırılmış standartlara uygun malzemelerin kullanımıyla, - 18 inci maddede belirtilen Avrupa onaylı basınçlı ekipman malzemelerinin kullanımıyla, - Özel malzeme değerlendirmesiyle, c) Kategori III ve IV’ deki basınçlı ekipman için özel değerlendirme, basınçlı ekipmanın uygunluk değerlendirmesi yöntemleri ile görevlendirilmiş bir onaylanmış kuruluşça yapılır. 4.3. Ekipman imalatçıları, kullanılan malzemenin istenen özelliklere uymasını temin etmek için uygun tedbirleri alır. Özellikle, ekipman imalatçısı tüm malzemeler için malzeme özelliklerine uygun olarak malzeme imalatçısı tarafından hazırlanan belgeleri temin eder. II. III. ve IV kategorideki ekipmanın basınç etkisi altındaki ana bölümleri için, özel ürün kontrol sertifikası olur. Malzeme imalatçısının, Bakanlıkça belgeli ve malzemelerin özel bir değerlendirmeden geçtiği kalite güvenlik sisteminin olduğu yerlerde, imalatçı tarafından yayımlanan belgelerde bu bölümün ilgili gereklerine uygunluğu sağladığı varsayılır.
ÖZEL BASINÇLI EKİPMAN GEREKLERİ Ek’in 1 nci maddesi ila 4 üncü maddesindeki uygulanabilir gereklere ilaveten 5 inci ve 6 ncı maddelerde belirtilen basınçlı ekipman gerekleri de uygulanır.
5. BU YÖNETMELİĞİN 7 NCİ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASINDA BELİRTİLDİĞİ GİBİ FAZLA ISINMA RİSKİ OLAN, ATEŞLE VEYA BAŞKA TÜRLÜ ISITILMIŞ BASINÇ EKİPMAN Bu basınçlı ekipman aşağıdakileri içerir: - 7 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtildiği gibi buhar ve sıcak su jeneratörleri, buhar ve sıcak su kazanları, kızdırıcılar ve tekrar kızdırıcılar, atık ısı kazanları, atık yakma kazanları, elektrot veya daldırma türü elektrikle ısıtılan kazanlar, basınçlı pişiriciler, örneğin: Aksesuarları ile birlikte ve uygulanabildiği yere besleme suyu hazırlama ve yakıt temin sistemleri gibi. - 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen buhar ve sıcak su ekipmanlarından başka bir sistem ısıtma ekipmanı, örneğin: Kimyasal veya başka benzer işlemler ve basınçlı gıda işleme ekipmanı gibi ısıtıcılar. - Bu basınçlı ekipman, aşırı ısınma sonucu önemli bir içerik kaybetme riskini en düşük seviyede tutacak şekilde hesaplanır, tasarlanır ve yapılır. Özellikle uygun olduğu yerlerde aşağıdakiler güvence altına alınır: a) Isı giriş, çıkış, ısıtma ve uygulanabilir olduğu yerlerde akışkan seviyesinin kısmi ve genel ısınma riskinden korunması için kullanım parametrelerini kesin belirleyecek uygun koruma araçları temin edilir. b) Tortu ya da aşınma ile ilgili riskleri önlemek için sıvının özelliklerinin değerlendirilmesine izin vermek için, gerekli yerlere, numune noktaları temin edilir. c) Tortulardan dolayı olan riskleri gidermek için yeterli tedbirler alınır. ç) Kapattıktan sonra artakalan ısının güvenli bir şekilde giderilmesi için araçlar temin edilir. d) Yanıcı maddelerin hava veya alev geri tepmesi gibi, tutuşabilen karışımların tehlikeli birikimini önlemek için tedbirler alınır.
6. BU YÖNETMELİĞİN 7 NCİ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ (C) BENDİNDE BELİRTİLEN BORULAR Tasarım ve yapım aşağıdakileri sağlar: a) Kabul edilemeyen serbest hareketlerden veya aşırı güçlerin üretilmesinin, örneğin; Flanşlarda, bağlantılarda, körük veya hortumlar üzerindeki gerilim riskinin, destekleme, sınırlama, sıkıca tutturma, sıraya koyma ve ön gerilim alma aracılığıyla, yeterli olarak kontrol altına alınır. b) Gazlı akışkanlar için borular içinde yoğunlaşma oluşması olasılığının olduğu yerlerde, su vuruntusu veya korozyondan dolayı oluşacak zarardan kaçınmak için en alçak seviyedeki alanlardan tortuların çekilmesi sağlanır. c) Türbülans ve girdabın vereceği potansiyel hasara karşı dikkat edilir, 2.7 maddesinin ilgili bölümleri uygulanır. ç) Borulardaki titreşim nedeniyle aşırı metal yorgunluk riskine yeterli önem verilir. d) Boru sisteminde Grup 1 akışkanları varsa; büyüklüğü önemli bir risk gösteren doldurma-boşaltma borularını izole etmek için yeterli tedbirler alınır. e) Elde olmayan boşaltma riski en aza indirilir. İçerideki sıvının miktarını da gösterecek şekilde boşaltma noktaları ekipmanın sabit bir tarafına, işaretlenmiş olur. f) Yer altı borularının pozisyonu ve rotasının, güvenli bakımını, incelemesini veya tamirini kolaylaştırmak için en azından teknik belgelerde kayıtlı olması gerekir.
7. BELİRLİ BASINÇLI EKİPMANLAR İÇİN ÖZEL NİCEL GEREKLER Aşağıdaki koşullar genel kural olarak uygulanır. Bununla birlikte, malzemelerin özelliklerinin kesin olmadığı durumlar dâhil ve uyumlaştırılmış standart uygulanmayan durumlarda, imalatçı genel güvenlik seviyesinin elde edilmesi için uygun tedbirlerin alındığını kanıtlamak zorundadır. Bu bölümde belirtilen hükümler basınçlı ekipman için uygulanan ve bu Ekin 1 inci maddesi ila 6 ncı maddesinde belirtilen temel güvenlik gerekliliklerine ek niteliğindedir. 7.1. İzin verilebilir gerilimler 7.1.1. Semboller Re/t, Akma sınırı, aşağıdaki hesaplama sıcaklığındaki Akma sınırı değeri gösterir: - Malzemenin üst ve alt akma sınırını temsil eden üst akma sınırı. - Östenit çeliğin ve alaşımsız alüminyumun %1,0 uzama sınırı. - Diğer durumlardaki %0,2 uzama sınırı. Rm/20, 20°C’ deki minimum çekme dayanımı değerini göstermektedir. Rm/t, hesaplama sıcaklıktaki çekme dayanımını belirtir. 7.1.2. İzin verilen genel statik gerilme ve sıcaklığa bağlı sürünmede, kullanılan malzemeye göre aşağıdaki değerlerden en küçüğü alınır: - Ferritik çelik halinde normalize dâhil (normalize haddelenmesi) ince taneli çelik hariç ve özellikle ısıl işlemi yapılmış çelik halinde Re/t’nin 2/3 ü ve R m/20’nin 5/12’si. - Paslanmaz çelik durumunda: - Kopma sonrası uzama %30 geçerse, Re/t nin 2/3 ü. - Veya alternatif olarak ve kopma sonrası uzama %35 geçerse, Re/t nin 5/6 sı ve Rm/t nin 1/3 ü. - Alaşımsız veya düşük alaşımlı dökme çelik durumunda, Re/t nin 10/19 u ve Rm/20 nin 1/3 ü. - Alüminyum durumunda, Re/t nin 2/3 ü. - Çöktürülerek yapılmış sertleştirilmişler hariç alüminyum alaşımları durumunda Re/t nin 2/3 ü ve Rm/20 nin 5/12 si. 7.2. Kaynak Faktörü (Bağlantı katsayıları) Kaynaklı bağlantılarda, bağlantı katsayıları aşağıdaki değerleri aşmaz: - Bütün dikiş yerlerinin özel bir hasar göstermediğini teyit eden, tahribatlı ve tahribatsız muayeneye tabi tutulan ekipman için: 1. - Gelişigüzel tahribatsız muayeneye tabi tutulan ekipman için: 0.85. - Görsel muayene dışında tahribatsız muayeneye tabi tutulmamış ekipman için: 0.7. Gerektiğinde, gerilme tipleri ve bağlantının mekanik ve teknolojik özellikleri de hesaba katılır. 7.3. Özellikle basınçlı kaplar için basınç sınırlayan aletler 2.11.2 maddesinde anlatılan anlık basınç dalgalanması, maksimum izin verilebilir basıncın %10 unda tutulur. 7.4. Hidrostatik test basıncı Basınçlı kaplar için, 3.2.2 maddesinde bildirilen hidrostatik test basıncı, aşağıdakilerden daha az olmaz; - Azami izin verilebilen basınç ve azami izin verilebilen sıcaklığı dikkate alınarak hizmetteki basınçlı ekipmanın maruz kaldığı azami basıncın 1,25 katsayısı ile çarpılmasına denk gelen değer veya - Daha yüksek değerler için azami izin verilebilir basıncın 1,43 ile çarpılmasına denk gelen değer. 7.5. Malzeme karakteristikleri Dikkat edilecek diğer kriterlere uygunluk için başka değerler istenmediği sürece bir çelik, 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendini karşılayan bir çelik ise yeterli olarak değerlendirilir. Şayet standart bir işlemde gerçekleştirilen çekme deneyinde kopma sonrası uzama % 14 den az değil ise ve IS0 V parça testinde ölçülen darbe enerjisi 20 °C de veya belirlenen işletme sıcaklığının en düşüğünden yüksek olmayan sıcaklıkta 27 J den az değildir.
|
|||